W ginekologii polip to struktura wyrastająca z błony śluzowej, która może występować w jamie macicy, na szyjce macicy lub w innych częściach układu rodnego kobiety. Wykrycie polipów z reguły nie jest trudne i często odbywa się podczas badania ginekologicznego lub USG. Warto wiedzieć, że rozpoznanie polipa nie jest jednoznaczne z koniecznością jego usunięcia – wszystko zależy od indywidualnego przypadku i decyzji lekarza. Czym wyróżniają się polipy endometrialne i polipy szyjki macicy? Jakie dają objawy i kiedy konieczna jest operacja? Odpowiadamy!

 

 

Ginekologia

Czym objawiają się polipy macicy?

Ogniskowy przerost błony śluzowej, czyli polip, wyróżnia się zwykle wypukłym, maczugowatym kształtem (polip endometrialny) lub lśniącą powierzchnią w kształcie łzy (polip szyjki macicy). W macicy może występować na szyjce lub w trzonie – w tym drugim przypadku mamy do czynienia z polipem endometrialnym. W obu sytuacjach polip może prowadzić do zaburzeń układu rozrodczego, w tym trudności z zajściem lub utrzymaniem ciąży lub nieprawidłowych krwawień.

Najczęstsze objawy polipów w obrębie macicy:

• przedłużające się miesiączki,
• problemy z zajściem w ciążę,
• problemy z utrzymaniem ciąży (poronienia),
• nieprawidłowe krwawienia lub plamienia, np. po współżyciu lub między miesiączkami,
• krwawienie pomenopauzalne,
• krwiste upławy w trakcie/po stosunku lub po badaniu ginekologicznym,
• nadmierna biaława wydzielina pochwowa (niekiedy z krwią),
• bóle podbrzusza (w przypadku dużych polipów).

Warto pamiętać, że polipy często nie dają żadnych objawów, dlatego do ich wykrycia w wielu przypadkach dochodzi podczas kontrolnego badania ginekologicznego lub badania ultrasonograficznego (USG). W trakcie pobierania materiału do cytologii lekarz może od razu zauważyć charakterystyczną zmianę, a jeśli znajduje się ona w kanale szyjki macicy i jest niewidoczna gołym okiem, z pewnością zostanie zlokalizowana przez aparat USG.

Przyczyny powstawania polipów macicy

Przyczyny występowania polipów w obrębie macicy nie są do końca znane. Badacze zwracają jednak uwagę na zaburzenia hormonalne, w tym nadmiar estrogenów (zwłaszcza estradiolu), czyli żeńskich hormonów płciowych, które mogą prowadzić do niekontrolowanego rozrostu komórek. Polipy macicy występują u kobiet w różnym wieku – najrzadziej u pacjentek poniżej 20. roku życia, a najczęściej w piątej dekadzie życia. Ryzyko ich wystąpienia wzrasta więc z wiekiem. Czynniki ryzyka:

• wiek – zwłaszcza okres menopauzy,
• zaburzenia hormonalne związane z nadmiarem estrogenu,
• otyłość – zwiększa poziom estrogenów we krwi,
• leczenie raka piersi tamoksyfenem
• predyspozycje genetyczne,
• nadciśnienie tętnicze krwi,
• hormonalna terapia zastępcza dużymi dawkami estrogenów,
• zespół Lyncha,
• zespół Cowdena,
• przewlekły stan zapalny w obrębie kanału szyjki macicy.

Polipy macicy – metody diagnostyczne

Do diagnozy polipów występujących w obrębie macicy stosuje się następujące metody:

• badanie ginekologiczne z wziernikiem,
• przezpochwowe badanie USG,
• sonografia infuzyjna (SIS, saline infusion sonography)– to krótkie (ok. 10 minut) i bezbolesne badanie umożliwia dokładną ocenę zawartością jamy macicy po podaniu ok. 5 ml roztworu fizjologicznego,
• histeroskopia – najdokładniejsze badanie służące do oceny anatomii jamy macicy (może wykazać nieprawidłowości niewidoczne na USG).

W wielu przypadkach badanie ginekologiczne i badanie przezpochwowe USG są wystarczające, by postawić diagnozę. Pozostałe metody są zazwyczaj stosowane w przypadku wątpliwości, np. przy odróżnieniu polipa szyjki macicy od polipa endometrialnego czy mięśniaka macicy. Do ostatecznego rozpoznania polipa dochodzi po jego usunięciu i przekazaniu do badania histopatologicznego.

Rodzaje polipów macicy

W obrębie macicy wyróżniamy polipy szyjki macicy oraz polipy trzonu macicy (endometrialne). Po rozpoznaniu lekarz decyduje o dalszych kroków i proponuje dostępne metody terapeutyczne.

Polip szyjki macicy

Jak sama nazwa wskazuje, polip szyjki macicy to przerośnięty fragment błony śluzowej w obrębie szyjki macicy. Kiedy polip macicy jest złośliwy? Obecnie ryzyko zezłośliwienia zmiany wynosi zaledwie 0-0,1%. Wiele kobiet decyduje się jednak na usunięcie polipa szyjki macicy w obawie przed nowotworem lub ze względu na uciążliwe dolegliwości, takie jak krwawienie międzymiesiączkowe czy problemy z zajściem w ciążę. Taki polip ma zwykle kształt łzy w kolorze różowym, fioletowym lub czerwonym, a jego powierzchnia jest lśniąca. Polip szyjki macicy osiąga rozmiary do 3 cm i najczęściej powstaje w kanale szyjki macicy – rzadziej w części pochwowej. Ten rodzaj polipów występuje dość często, zwłaszcza po 40. roku życia, a ryzyko jego zdiagnozowania wzrasta z wiekiem. Według szacunków aż w 25% przypadków polip szyjki macicy współwystępuje z polipem endometrialnym. Obecność polipa sprzyja zakażeniom i stanom zapalnym błony śluzowej szyjki macicy.

Polip endometrialny

Innym rodzajem polipa macicy jest polip endometrialny, zwany również polipem trzonu macicy. Zmiana nie jest uznawana za przedrakową, a podczas badania histopatologicznego komórki raka trzonu macicy wykrywa się w zaledwie 1% przypadków. Polip endometrialny wyróżnia się maczugowatym kształtem i osiąga rozmiary od kilku milimetrów do kilku centymetrów – może występować pojedynczo lub mnogo. Tym, co różni go od polipa szyjki macicy, jest przede wszystkim jego umiejscowienie – wyrasta z jamy macicy, a nie z szyjki. Według szacunków ten rodzaj polipa macicy występuje u 6-12% kobiet w wieku reprodukcyjnym, a ryzyko jego diagnozy wzrasta z wiekiem. Najczęstszym objawem polipów endometrialnych jest nieprawidłowe krwawienie z macicy, które występuje u ok. 68% kobiet z tego typu polipami. Zaledwie 1% polipów endometrialnych to zmiany złośliwe. Polipy złośliwe najczęściej wywołują takie nowotwory, jak gruczolakorak endometrioidalny lub gruczolakorak surowiczy. Rokowanie w przypadku tego pierwszego można zazwyczaj przewidzieć na podstawie stopnia zaawansowania choroby, natomiast gruczolakorak surowiczy, który zwykle powstaje w nieaktywnym endometrium u pacjentek po menopauzie, może być bardzo agresywny nawet w niskim stadium rozwoju. Ryzyko rozwoju nowotworu złośliwego wzrasta u pacjentek z otyłością, nadciśnieniem tętniczym i dużymi polipami, a także u kobiet stosujących tamoksyfen lub hormonalną terapię zastępczą. Częstość występowania polipów złośliwych zwiększa się wraz z wiekiem.

Czy każdego polipa macicy trzeba usuwać?

Tak naprawdę o tym, czy dany polip wymaga usunięcia, decyduje lekarz. Ze względu na bardzo małe (0-1%) ryzyko zezłośliwienia zmiany usuwanie polipów nie zawsze jest konieczne, choć w większości przypadków zalecane – szczególnie jeśli polip jest przyczyną dolegliwości, takich jak krwawienie w trakcie stosunku czy przedłużające się miesiączki. Usuwanie polipów, czyli polipektomia, jest również wskazane, jeśli pacjentka ma trudności z zajściem lub utrzymaniem ciąży. Choć w 99% przypadków polipy nie są zmianami przedrakowymi, wskazaniem do ich usuwania jest występowanie takich czynników, jak choćby cukrzyca, otyłość, nadciśnienie, okres menopauzalny czy rak szyjki macicy w rodzinie. Usuwanie polipów to zabieg bezpieczny i mało inwazyjny, dlatego też wielu lekarzy wspomina o nim tuż po rozpoznaniu.

U pacjentek bezobjawowych i pacjentek niskiego ryzyka polipy endometrialne można leczyć zachowawczo – przez obserwację. Niekiedy mogą one ustąpić bez operacji – w okresie przedmenopauzalnym nawet 25% polipów endometrialnych ustępuje samoistnie w ciągu roku. W przypadku pacjentek z niedokrwistością przy nieprawidłowych krwawieniach należy rozważyć suplementację żelaza. U pacjentek z polipami, które mają trudności z zajściem w ciążę, polipektomia zwiększa szanse powodzenia.

Usuwanie polipów szyjki macicy

Polipektomię w przypadku polipów szyjki macicy wykonuje się w warunkach szpitalnych – najczęściej wymagany jest jednodniowy pobyt. Zabieg odbywa się w znieczuleniu ogólnym, w pozycji ginekologicznej. Lekarz uwidacznia szyjkę macicy za pomocą wprowadzonego do pochwy wziernika, lokalizuje zmianę, chwyta ją przy użyciu kleszczy i wykręca polipa. Zabieg ten jest często stosowany wraz z łyżeczkowaniem kanału szyjki i jamy macicy – jest to metoda stosowana w celach profilaktycznych, mająca chronić przed nawrotami polipów. Dzięki łyżeczkowaniu lekarz ma również pewność, że polip został usunięty w całości. Po przeprowadzeniu zabiegu usunięty polip zostaje wysłany do laboratorium w celu zbadania go pod kątem złośliwości. Należy pamiętać, by po usunięciu polipa i otrzymaniu wyniku badania histopatologicznego udać się do ginekologa w celu ustalenia dalszego postępowania i zaplanowania regularnych wizyt kontrolnych.

Usuwanie polipów endometrialnych

Polipy endometrialne usuwa się inaczej niż polipy szyjki macicy. Najczęściej wykorzystywaną procedurą jest histeroskopia operacyjna. Zabieg jest wykonany w znieczuleniu ogólnym i polega na wprowadzeniu przez pochwę do jamy macicy histeroskopu (małej kamery) oraz niewielkich narzędzi chirurgicznych. Po zlokalizowaniu polipa lekarz usuwa zmianę za pomocą kleszczyków, małych nożyczek lub pętli elektrycznej. Podobnie jak przy usuwaniu polipa szyjki macicy, również usunięty polip endometrialny zawsze trafia do badania histopatologicznego.

Czy polipy mogą nawracać?

Polipy mogą mieć bowiem charakter nawrotowy, dlatego w niektórych przypadkach może wystąpić konieczność okresowego powtarzania zabiegu. Warto pamiętać, by nie bagatelizować objawów wskazujących na pojawienie się polipa i regularnie odwiedzać ginekologa – najlepiej raz w roku lub zgodnie z zaleceniami lekarza. Aby zmniejszyć ryzyko nawrotów, warto też w miarę możliwości unikać czynników ryzyka – jednym z nich jest otyłość. Niektórzy lekarze zalecają pacjentkom z polipami endometrialnymi terapię progestagenem, która może prowadzić do redukcji grubości endometrium i zmniejszenia ryzyka nawrotu polipa.

Usuwanie polipów – jak wygląda rekonwalescencja?

Większość pacjentek odczuwa lepsze samopoczucie po usunięciu polipa macicy, głównie ze względu na ustąpienie uciążliwych dolegliwości. Zabieg przeprowadza się w ciągu jednego dnia, a po ok. 2-3 godzinach od jego zakończenia pacjentka zazwyczaj może wrócić do domu. Oczywiście trzeba się przygotować na krótką rekonwalescencję – przez tydzień może się utrzymywać plamienie i pobolewanie w podbrzuszu, dlatego w tym czasie należy wstrzymać się z aktywnością seksualną. Przez tydzień po operacji pacjentka nie powinna też kąpać się wannie, gdyż ciepła woda rozszerza naczynia krwionośne i może nasilać krwawienie.

Szpital św. Elżbiety – usuwanie polipów macicy w Warszawie

W Szpitalu św. Elżbiety w Warszawie prowadzimy konsultacje ginekologiczne oraz leczymy pacjentki ze zdiagnozowanymi polipami. Oferujemy zarówno leczenie zachowawcze polipów, jak i ich usuwanie. Zapraszamy na pierwszą wizytę, podczas której lekarz ginekolog przeprowadzi wywiad i badanie fizykalne, a w razie potrzeby zleci dodatkową diagnostykę (np. USG i cytologię) i przeprowadzi kwalifikację do zabiegu usuwania polipów. Przed zabiegiem należy wyleczyć ewentualne stany zapalne. Jeśli podejrzewasz u siebie polipy, do ginekologa udaj się między 5. a 14. dniem cyklu – w tym czasie endometrium ma przezierną strukturę, dlatego można łatwo zauważyć zmianę.

Bibliografia:

1. Chavanaves P. Uterine Polyps, MedPark Hospital, online: https://www.medparkhospital.com/en-US/disease-and-treatment/uterine-polyps [dostęp 2024-01-23].
2. Mansour T, Chowdhury YS. Endometrial Polyp. [Updated 2023 Apr 25]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557824/
3. Nijkang NP, Anderson L, Markham R, Manconi F. Endometrial polyps: Pathogenesis, sequelae and treatment. SAGE Open Med. 2019 May 2;7:2050312119848247. doi: 10.1177/2050312119848247. PMID: 31105939; PMCID: PMC6501471.
4. Stefanowicz E. Polipy macicy: polip endometrialny (polip trzonu macicy). Medycyna Praktyczna dla Pacjentów, online: https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/choroby/244170,polipy-macicy-polip-endometrialny-polip-trzonu-macicy [dostęp 2024-01-23].
5. Stefanowicz E. Polip szyjki macicy. Medycyna Praktyczna dla Pacjentów, online: https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/choroby/244935,polip-szyjki-macicy [dostęp 2024-01-23].
6. Uterine Polyps. Columbia University Irving Medical Center, online: https://www.columbiadoctors.org/treatments-conditions/uterine-polyps [dostęp 2024-01-23].
7. Venturella R. Endometrial Polyps Regression With Progesterone Therapy. US Clinical Trials Registry, online: https://ichgcp.net/clinical-trials-registry/NCT03309709 [dostęp 2024-01-23].