Nowotwory pierwotne wątroby i przerzuty do wątroby

Rak wątrobowokomórkowy to choroba, na którą znaczący wpływ mają czynniki zewnętrzne. Blisko 80% przypadków tego nowotworu związanych jest z wirusowym zapaleniem wątroby typu B i C, nadmiernym spożyciem alkoholu, aflatoksynami, paleniem tytoniu, schistosomatozą i zakażeniem przywrą chińską. Główna przyczyna to marskość wątroby, spowodowana wirusami HBV i HCV lub alkoholem. Do wewnętrznych czynników ryzyka należą niektóre choroby metaboliczne, pierwotna marskość żółciowa i niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby.

Rak wątrobowokomórkowy (HCC) stanowi 80-90% pierwotnych nowotworów złośliwych wątroby i jest piątym najczęstszym nowotworem na świecie. Jego wczesne wykrywanie jest trudne, co wpływa na wysoką śmiertelność, która rośnie o 2,4% rocznie, mimo ogólnego spadku zgonów z powodu raka.

Zachorowalność na pierwotnego raka wątrobowokomórkowego (HCC) różni się w zależności od regionu. Najwyższe wskaźniki występują w Afryce Subsaharyjskiej i południowo-wschodniej Azji (20–150/100 tys.), średnie w Europie Wschodniej, Południowo-Wschodniej i krajach śródziemnomorskich oraz Japonii (5–20/100 tys.), a najniższe w USA, Skandynawii i Europie Centralnej (poniżej 5/100 tys.).

W Polsce około 230 tys. osób ma aktywne HCV i może nie być tego świadomych, co grozi wzrostem przypadków HCC. Przeciwciała Anty-HCV występują u około 1,9% populacji, co z kolei przekłada się na około 730 tys. zakażonych osób.

Pierwotny rak wątrobowokomórkowy (HCC) może przebiegać bez objawów, zwłaszcza u osób bez marskości wątroby oraz we wczesnym stadium choroby. Pacjenci z przewlekłymi chorobami wątroby i rozwijającym się przez dłuższy czas guzem, mogą odczuwać niespecyficzne dolegliwości, takie jak bóle w nadbrzuszu, dyskomfort w jamie brzusznej czy biegunka. Szczególnie niepokojące mogą być nasilające się objawy oraz zmiany w ich częstotliwości.

We wczesnych stadiach rak wątroby często daje niespecyficzne objawy, podobne do tych występujących u pacjentów z marskością wątroby bez nowotworu. W zaawansowanym stadium, HCC może powodować gwałtowne pogorszeniem funkcji wątroby, prowadząc do objawów jej niewydolności takich jak żółtaczka, wodobrzusze lub encefalopatia. Mogą również wystąpić tępe bóle w prawym podżebrzu, uczucie pełności w nadbrzuszu oraz wyczuwalny guz w tej okolicy.

Do objawów ogólnych nowotworu wątroby należą ponadto osłabienie, stany podgorączkowe, łatwa męczliwość, bolesne kurcze mięśni (zwłaszcza w godzinach nocnych) czy też utrata apetytu.

Najczęściej używaną techniką obrazowania w diagnostyce HCC jest ultrasonografia (USG) jamy brzusznej, tomografia komputerowa (CT) oraz rezonans magnetyczny (MR), które wykonane z podaniem środka kontrastowego, dostarczają najbardziej szczegółowych informacji o zmianach w wątrobie.

Najbardziej znanym biomarkerem wykorzystywanym w diagnostyce pierwotnego raka wątrobowokomórkowego (HCC) jest stężenie α-fetoproteiny (AFP) w surowicy. Czułość tej metody w wykrywaniu HCC wynosi od 40-60%, a we wczesnych stadiach HCC jest to 40-50%. Można również zaobserwować zmiany w aktywności gamma-glutamylotransferazy (GGT) i fosfatazy zasadowej (ALP). Ze względu na wysoką liczbę wyników fałszywie dodatnich i brak ścisłej korelacji z zaawansowaniem HCC, AFP nie jest zalecany jako jedyna metoda diagnostyczna.

Dotychczas pewne rozpoznanie wymagało wykonania biopsji podejrzanej zmiany i badania histopatologicznego. Obecnie można postawić rozpoznanie HCC na podstawie typowego i charakterystycznego obrazu zmiany w wątrobie marskiej w dwóch badaniach obrazowych z kontrastem (TK i MR). Badania biopsyjnego wymaga weryfikacja zmiany w wątrobie niewykazującej cech marskości. Należy jednak pamiętać o tym, że HCC może przerzucać się do płuc, węzłów chłonnych, otrzewnej, nadnerczy, kości oraz rzadziej do innych narządów i dlatego należy rozszerzyć diagnostykę o obrazowanie innych narządów, nie tylko samej wątroby.

Wybór metody leczenia raka wątrobowokomórkowego zależy od stopnia zaawansowania choroby, ogólnego stanu pacjenta, obecności przeciwwskazań do operacji oraz funkcjonowania wątroby. W większości przypadków HCC współistnieje z marskością wątroby, co komplikuje leczenie.

Jedyną metodą, która może prowadzić do całkowitego wyleczenia jest chirurgia – czyli usunięcie guza chirurgicznie metodą klasyczną (otwartą), laparoskopową lub przeszczepieniem wątroby. Niestety, tylko około 30% pacjentów z HCC kwalifikuje się do operacji. Jeżeli operacja u danego pacjenta nie jest możliwa, stosuje się alternatywne metody, takie jak ablacja termiczna, krioablacja, stereotaktyczna radioterapia, chemoembolizacja dotętnicza oraz chemioterapia systemowa.

W Szpitalu św. Elżbiety operacje pierwotnego nowotworu wątroby oraz przerzutów do wątroby przeprowadzamy w ramach kontraktu z NFZ.