Zespół cieśni kanału nadgarstka (ZCKN)

Czym jest ZCKN?

Zespół cieśni kanału nadgarstka (ZCKN) jest najczęstszą neuropatią, wywołaną uciskiem nerwu pośrodkowego w obrębie kanału nadgarstka. Szacuje się, że choroba ta dotyka 1 – 2% populacji ogólnej. Trzykrotnie częściej występuje u płci żeńskiej, zwykle między 30. a 60. rokiem życia. Kanał nadgarstka to przestrzeń od przodu ograniczona przez troczek zginaczy, tj. włókniste pasmo rozpięte między wyniosłościami kostnymi budującymi nadgarstek. Zarówno zmiany samego troczka, jak i obrzęk okolicznych tkanek mogą powodować upośledzenie funkcji nerwu pośrodkowego, co skutkuje zaburzeniami czucia oraz bolesnością zaopatrywanych przez niego okolic. Diagnozowaniem oraz leczeniem zespołu cieśni kanału nadgarstka zajmuje się Poradnia Chirurgii  Plastycznej Szpitala św. Elżbiety.

Jakie są najczęstsze przyczyny ZCKN?

Do rozwoju opisywanego schorzenia dochodzi w następstwie długotrwałego i intensywnego ucisku nerwu pośrodkowego, biegnącego w kanale nadgarstka. Uważa się, że główną przyczyną ZCKN jest przeciążenie nadgarstka, wynikające przede wszystkim z wielokrotnego wykonywania szybkich ruchów ręki, związanych z pracą zawodową lub zwykłymi, codziennymi obowiązkami. Ponadto, do powstania ZCKN predysponują również następujące czynniki:

• zapalenie pochewek ścięgien mięśni zginaczy z ich obrzękiem;
• złamanie, przemieszczenie kości w obrębie stawu lub jego choroba zwyrodnieniowa, które powodują zwężenie kanału nadgarstka;
• zmiany zwyrodnieniowe troczka zginaczy;
• wymuszone utrzymywanie zgiętej pozycji nadgarstka przez długi czas;
• gromadzenie płynu w organizmie w przebiegu ciąży (objawy zespołu cieśni kanału nadgarstka często ustępują w tych przypadkach po porodzie); szacuje się, że ZCKN może dotyczyć nawet 45% kobiet w III trymestrze;
• niektóre choroby ogólnoustrojowe, takie jak cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów, niewydolność nerek oraz choroby tarczycy;
• długotrwałe obciążenie kończyny górnej pracą fizyczną, zwłaszcza
  z użyciem wibrujących narzędzi.

Objawy ZCKN

Do najczęściej zgłaszanych przez pacjentów dolegliwości należą drętwienia, mrowienia oraz piekący ból w obrębie nadgarstka i palców ręki (przede wszystkim kciuka, palca wskazującego i środkowego). Początkowo objawy pojawiają się głównie w nocy, ponieważ ręka pozostaje zgięta przez wiele godzin i nierzadko wybudzają pacjenta ze snu. Mogą występować również w ciągu dnia, podczas wykonywania zwykłych czynności, takich jak rozmowa przez telefon, gotowanie, mycie naczyń, prowadzenie samochodu lub czytanie gazety. Wraz z upływem czasu dochodzi do utraty precyzji w palcach i osłabienia chwytu, czego następstwem są trudności z zapinaniem guzików, zbieraniem monet ze stołu, a także wypadanie z dłoni kubków, talerzy oraz innych trzymanych przedmiotów. W zaawansowanym stadium choroby obserwuje się zanik mięśni kłębu kciuka, co powoduje, że ustawia się on w jednej płaszczyźnie z pozostałymi palcami, przestając być palcem przeciwstawnym. Taki stan określa się jako „efekt małpiej ręki”.

Jak rozpoznać ZCKN?

Istotne znaczenie w procesie diagnostycznym ma szczegółowo zebrany wywiad z pacjentem, dotyczący rodzaju wykonywanej pracy, codziennej aktywności, występowania w przeszłości urazów ręki oraz współistnienia chorób ogólnoustrojowych. Kolejny etap stanowi badanie przedmiotowe, podczas którego lekarz sprawdza charakterystyczne dla ZCKN objawy, takie jak:

• objaw Tinela – opukiwanie nerwu pośrodkowego na wysokości kanału nadgarstka powoduje drętwienie w obrębie palców unerwionych czuciowo przez ten nerw.
• objaw Phalena – jest dodatni, gdy po upływie kilkudziesięciu sekund od zgięcia nadgarstka pojawia się uczucie drętwienia i mrowienia, promieniujące w kierunku ramienia.

Dodatkowych informacji dostarczają również następujace badania:

• elektromiografia (EMG) – jest badaniem, które pozwala na ocenę przewodzenia bodźca we włóknach nerwu pośrodkowego po jego wcześniejszej stymulacji niskonapęciowym prądem o małym natężeniu. Umożliwia również określenie stopnia, charakteru oraz miejsca uszlodzenia nerwu.
• zdjęcie RTG okolicy nadgarstka – ma na celu wykluczenie mechanicznych przyczyn prowadzących do ucisku nerwu pośrodkowego
• badanie ultrasonograficzne – uwidacznia tkanki miękkie w okolicy nadgarstka i jest przydatne w ocenie obrzęku oraz ucisku na nerw pośrodkowy. Pozwala też na stwierdzenie innych nieprawidłowości, takich jak stan zapalny, ganglion czy zwyrodnienie.
• badania laboratoryjne – potrzebne zarówno przy ewentualnej kwalifikacji do operacji, jak również w celu diagnostyki schorzeń mogących sprzyjać wystąpieniu ZCKN (np. cukrzycy, niedoczynności tarczycy).

Leczenie ZCKN

Jedną z metod terapii zespołu cieśni kanału nadgarstka, zwłaszcza w początkowym stadium choroby, jest leczenie zachowawcze. Obejmuje ono zakładanie na nadgarstek usztywniających ortez, wykorzystywanie ultradźwięków, stosowanie iniekcji ze z leków steroidowych w okolice troczka zginaczy oraz zabiegów fizykoterapeutycznych. Niestety u większości pacjentów efekty tego typu postępowania są krótkotrwałe, a uciążliwe dolegliwości szybko wracają. Przeprowadzone, długofalowe badania koncentrują się wyłącznie na leczeniu operacyjnym, a ich wyniki jednoznacznie wskazują na wysoką satysfakcję pacjentów po wykonanym zabiegu. Ustąpienie objawów choroby i powrót funkcjonalności ręki stwierdza się aż u 94% chorych, choć czas niezbędny do regeneracji uciśniętego wcześniej nerwu jest kwestią indywidualną. Operacja, w zależności od miejscowych warunków i indywidualnych wskazań, może być wykonana metodą otwartą lub wybranych przypadkach endoskopową. Zazwyczaj jest przeprowadzana w znieczuleniu nasiękowym lub odcinkowym dożylnym i nie wymaga ogólnej narkozy. Operację kończy założenie szwów skórnych oraz usztywniającej szyny gipsowej na okres 14 dni. Większość pacjentów wraca do codziennych obowiązków po upływie 8 tygodni. Tego typu zabiegi, mające na celu przywrócenie sprawności ręki przeprowadza zespół wykwalifikowanych lekarzy chirurgów Szpitala św. Elżbiety.