Kolonoskopia to badanie endoskopowe jelita grubego. Lekarz przeprowadza badanie za pomocą kolonoskopu, czyli cienkiego, elastycznego przewodu zakończonego kamerą, który wprowadza przez odbytnicę do okrężnicy.

 

Kolonoskopia to skuteczny sposób na wczesne wykrycie groźnych chorób, takich jak rak jelita grubego. Pacjenci jednak niechętnie zgłaszają się na kolonoskopię, a za najczęstsze czynniki zniechęcające wymieniają krępującą formę badania (21%), strach przed bólem (17%) oraz brak dokuczliwych dolegliwości (16%), które skłoniłyby do poddania się badaniu. Sprawdź, o czym musisz wiedzieć przed kolonoskopią, by przygotować się do zabiegu bez lęku.

Czy kolonoskopia boli?

Kolonoskopia umożliwia nie tylko obejrzenie dolnego odcinka przewodu pokarmowego, ale również usuwanie zmian naczyniowych i polipów oraz pobieranie wycinków. Badanie może zostać przeprowadzone w znieczuleniu, bądź bez dodatkowych leków podawanych pacjentowi. Strach przed bólem jest jednym z najczęstszych czynników powstrzymujących pacjentów przed poddaniem się badaniu – w rzeczywistości odczucia towarzyszące kolonoskopii są uzależnione od wrażliwości pacjenta, doświadczenia operatora, ułożenia jelit podczas badania, układu anatomicznego jelita czy zrostów po przebytych operacjach (np. ginekologicznych).

Badanie bez znieczulenia wykonywane przez doświadczonego lekarza w 85% przypadków nie wywołuje przykrych dolegliwości. U pozostałych pacjentów może wystąpić dyskomfort lub ból związany z pociąganiem krezki (silnie unerwionej błony w jelicie) w czasie wykonywania ruchów aparatem.

Podczas kolonoskopii bez znieczulenia pacjent odczuwa przede wszystkim rozpieranie i wzdęcie jelit, wywoływane przez wdmuchiwane powietrze lub dwutlenek węgla. Z kolei wycofanie endoskopu z jelita nie jest bolesne ani uciążliwe dla pacjenta, gdyż nadmiar powietrza jest usuwany. Pacjent może odczuwać lekki dyskomfort jeszcze kilka godzin po badaniu.

Jeśli obawiasz się bólu podczas zabiegu, optymalnym wyborem będzie kolonoskopia w analgosedacji zwanej potocznie znieczuleniem ogólnym – takie badanie znajduje się w ofercie Szpitala św. Elżbiety w Warszawie i jest wykonywane po uprzedniej konsultacji anestezjologicznej.

Wskazania do kolonoskopii – kiedy warto ją wykonać?

Kolonoskopia ze znieczuleniem to badanie, na które kieruje lekarz na podstawie wywiadu i wcześniejszej diagnostyki. Optymalnie na kolonoskopię należy przyjść ze skierowaniem na jednodniową hospitalizację.

Celem badania jest weryfikacja podejrzenia zmian chorobowych w końcowym odcinku jelita cienkiego (ileum) oraz w jelicie grubym. Kolonoskopia pozwala ocenić wygląd błony śluzowej i ukształtowanie jej fałdów, a także stwierdzić lub wykluczyć:

• zapalenie błony śluzowej,
• owrzodzenia,
• nadżerki,
• malformacje naczyniowe,
• źródło krwawienia,
• guzy nowotworowe,
• polipy.

Podstawowe wskazania do kolonoskopii:

• podejrzenie raka jelita grubego i profilaktyka raka jelita grubego,
• podejrzenie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego,
• podejrzenie choroby Leśniowskiego-Crohna,
• krwawienie z przewodu pokarmowego,
• niewyjaśniona niedokrwistość z niedoboru żelaza,
• nasilona biegunka o niejasnej przyczynie,
• istotna zmiana rytmu wypróżnień,
• usuwanie polipów,
• poszerzanie zwężeń jelita grubego,
• badanie kontrolne u pacjentów z rakiem jelita grubego lub chorobami zapalnymi jelita grubego.

Kolonoskopia jest zalecana w celach profilaktycznych osobom w wieku 55-64 lat. Wynika to z faktu, iż częstość występowania polipów i ryzyko ich zezłośliwienia wzrasta z wiekiem, a znaczna część nowych zachorowań pojawia się u pacjentów po 65. roku życia. Jeśli natomiast u krewnego pierwszego stopnia zdiagnozowano raka jelita grubego, profilaktyczną kolonoskopię warto wykonać wcześniej (40-49 lat).

Przeciwwskazania do kolonoskopii

Choć kolonoskopia jest powszechnym badaniem, które umożliwia potwierdzenie lub wykluczenie diagnozy, nie każdy pacjent może się jej poddać.

Podstawowe przeciwwskazania:

• zapalenie otrzewnej,
• piorunujące zapalenie jelita grubego,
• zaostrzenie chorób zapalnych jelita,
• ostre zapalenie uchyłków jelita grubego,
• perforacja jelita grubego,
• ciąża,
• duży tętniak aorty brzusznej ze skrzepliną,
• ciężkie choroby serca i płuc,
• ostra niewydolność oddechowa,
• zaburzenia krzepnięcia krwi (przy planowanym usunięciu polipa lub biopsji),
• niedawno przebyta operacja w obrębie jamy brzusznej lub miednicy.

Jak się przygotować do kolonoskopii?

Kolonoskopia to badanie, które wymaga specjalnego przygotowania. Jego podstawowym elementem jest oczyszczenie jelita grubego w celu wprowadzenia endoskopu. Najważniejszym eleemtnem decydującym o jakości wyników badania jest uprzednie oczyszczenie jelita.

• Na 7 dni przed badaniem należy zaprzestać przyjmowania preparatów żelaza.
• Na 3 doby przed kolonoskopią nie wolno spożywać pokarmów z pestkami, takich jak pieczywo pełnoziarniste, truskawki, winogrona, maliny, pomidory, mak, kiwi, porzeczki, siemię lniane, sezam itp.
• Dzień przed kolonoskopią do godziny 12:00 można zjeść lekkie śniadanie niezawierające owoców i warzyw. Późnym popołudniem należy rozpocząć picie leku o działaniu przeczyszczającym (zalecamy Fortrans) – 2 litry preparatu należy spożyć do godziny 20:00. Przed snem można napić się wody bądź herbaty.
• W dniu badania należy rozpocząć przyjmowanie kolejnej porcji 2 litrów płynu przeczyszczającego, na tyle wcześnie aby zakończyć picie na 3-4 godziny przed rozpoczęciem badania. Niekiedy wymaga to rozpoczęcia przyjmowania płynu przed świtem!
• W dniu kolonoskopii pacjent może jedynie pić niewielkie ilości przezroczystych płynów, maksymalnie do 4 godzin przed badaniem. Nie wolno nic jeść!

Jeśli przyjmujesz na stałe leki nasercowe, na nadciśnienie, padaczkę lub astmę, powinieneś przyjąć poranną dawkę, popijając ją ¼ szklanki wody. W dniu badania nie wolno przyjmować leków na cukrzycę – osoby przyjmujące insulinę powinny zgłosić ten fakt przed przygotowaniem się do kolonoskopii. Jeśli przyjmujesz leki przeciwzakrzepowe koniecznie skonsultuj podjęcie decyzji o ich odstawieniu z swoim lekarzem prowadzącym bądź anestezjologiem przed wykonaniem badania. Nie trzeba natomiast odstawiać preparatów aspiryny.

Na planowane badanie weź ze sobą:

• skierowanie od lekarza,
• dowód tożsamości,
• dokumentację medyczną i spis przyjmowanych leków.

Pamiętaj, że od prawidłowego przygotowania zależy skuteczność i możliwość wykonania badania!!

Kolonoskopia – przebieg badania

Badanie rozpoczyna się od przygotowania pacjenta i ułożenia go na lewym boku, z nogami podciągniętymi ku klatce piersiowej. W razie potrzeby wcześniej podawane jest znieczulenie. Następnie lekarz delikatnie wprowadza kolonoskop przez kanał odbytu do jelita grubego i przeprowadza badanie. Jeśli wystąpi taka konieczność, podczas kolonoskopii można pobrać wycinki błony śluzowej do badania histopatologicznego za pomocą kleszczy endoskopowych. Kolonoskopia umożliwia też usuwanie polipów jelita grubego, do których wykorzystuje się specjalną technikę elektroresekcji – przy użyciu kleszczy lub pętli diatermicznej. Polipektomia, czyli usuwanie polipów, stanowi element profilaktyki przeciwnowotworowej i przyczynia się do zmniejszenia śmiertelności z powodu raka jelita grubego – usunięcie polipów podczas kolonoskopii zmniejsza ryzyko zachorowania na raka o 88% w ciągu kilku lat po zabiegu! Warto pamiętać, że błona śluzowa jelita nie jest unerwiona czuciowo, dlatego podczas kolonoskopii wykonywanej bez znieczulenia procedury pobierania wycinków bądź pelipektomii są bezbolesne. Badanie trwa zwykle kilkanaście minut.

Jak wygląda postępowanie po badaniu?

Już godzinę po kolonoskopii pacjent może spożyć lekkostrawny posiłek. Uczucie dyskomfortu może być odczuwalne jeszcze przez kilka godzin i stopniowo się zmniejszać. Jeśli podczas zabiegu były usuwane polipy lub pobierano wycinek do badania, pacjent może zaobserwować ślady krwi na bieliźnie, co jest całkowicie naturalne.

Nasilające się dolegliwości bólowe w ciągu 48 godzin po badaniu powinny być dla pacjenta powodem do niepokoju – w takiej sytuacji należy skontaktować się z lekarzem lub udać się na SOR. Podobnie należy postąpić w przypadku obfitego krwawienia z odbytu do 10 dni od wykonania kolonoskopii. Do dolegliwości wymagających konsultacji zaliczamy też gorączkę, dreszcze i smolisty stolec.

Jakie są możliwe powikłania po kolonoskopii?

Jak każdy zabieg, również kolonoskopia niesie za sobą ryzyko wystąpienia powikłań, o których pacjent jest informowany przed przystąpieniem do badania. Nasi pacjenci otrzymują szczegółowe informacje na temat kolonoskopii, która odbywa się wyłącznie po podpisaniu zgody na zabieg. Ryzyko powikłań jest niskie i wynosi zaledwie ok. 0,7‰, czyli występuje średnio 1 powikłanie na 1500 badań.

Możliwe powikłania po kolonoskopii:

• infekcja – jej ryzyko można zmniejszyć dzięki stosowaniu akcesoriów jednorazowych oraz nowoczesnej aparatury do dezynfekcji endoskopów i sterylizacji niektórych akcesoriów,
• perforacja jelita grubego – przedziurawienie jelita zdarza się raz na 2000-10000 badań, a ryzyko to jest większe u pacjentów ze zmianami zapalnymi, masywną uchyłkowatością, po napromienianiu i przy jednoczesnych zabiegach endoskopowych (np. usuwaniu polipów); wystąpienie perforacji wymaga zazwyczaj leczenia operacyjnego,
• krwawienie – może wystąpić po polipektomii, zwłaszcza u osób z nieprawidłowo leczonym nadciśnieniem lub przyjmujących leki przeciwkrzepliwe albo przeciwpłytkowe (zwykle ustępuje samoistnie),
• inne powikłania – niekiedy zdarzają się inne powikłania, takie jak zakażenie bądź zdecydowanie rzadziej zawał serca czy uszkodzenie śledziony.

Wyrażając zgodę na zabieg, pacjent ma świadomość, że leczenie ewentualnych powikłań może wymagać pilnych zabiegów dodatkowych lub operacji chirurgicznej. Czynniki ryzyka zwiększające wystąpienie powikłań to m.in. starszy wiek, choroby zapalne jelit i choroba uchyłkowa.

Czy są jakieś alternatywy dla kolonoskopii?

Pacjenci często szukają metod stanowiących alternatywę dla kolonoskopii w profilaktyce raka jelita grubego – głównie ze względu na strach przed badaniem i powikłaniami. Medycyna cały czas się rozwija i choć kolonoskopia nadal pozostaje najbardziej wiarygodną metodą diagnostyczną, pacjenci mają również do wyboru alternatywy. Jednak w większości przypadków po zlokalizowaniu niepokojących objawów w badaniach alternatywnych lekarz zaleca kolonoskopię jako metodę potwierdzającą diagnozę.

Jedną z dostępnych alternatyw jest test FIT (fecal immunochemical test) rozpoznający hemoglobinę ludzką i pozwalający wykryć krwawienia pochodzące z przewodu pokarmowego. Na jego wynik nie mają wpływu przyjmowane leki czy pokarmy. W przypadku dodatniego wyniku zalecane jest wykonanie kolonoskopii, a w przypadku niewykrycia źródła krwawienia, także gastroskopii.

Alternatywą dla tradycyjnego badania jest także wirtualna kolonoskopia CT, która umożliwia odwzorowanie ścian i wnętrza jelita grubego w 3D – jest to możliwe dzięki rekonstrukcji obrazów spiralnej tomografii komputerowej. Ta metoda jest w wielu ośrodkach na świecie wykorzystywana jako test przesiewowy u pacjentów w grupie wysokiego ryzyka choroby nowotworowej. Jedynym bezwzględnym przeciwwskazaniem do badania jest ciąża, dlatego wirtualna kolonoskopia jest obiecująca w przypadku pacjentów objętych przeciwwskazaniami do klasycznego badania. Wirtualna kolonoskopia musi być jednak przeprowadzona przez doświadczonego specjalistę, gdyż wiąże się z możliwymi błędami w interpretacji. Metoda ta nie umożliwia jednak pobrania wycinków do badania czy usuwania polipów.

Szpital św. Elżbiety – kolonoskopia ze znieczuleniem w Warszawie

W Szpitalu św. Elżbiety w Warszawie prowadzimy konsultacje gastroenterologiczne oraz przeprowadzamy kolonoskopię ze znieczuleniem i bez znieczulenia. Zapraszamy na pierwszą wizytę, podczas której lekarz przeprowadzi wywiad, a w razie potrzeby zleci dodatkową diagnostykę i przeprowadzi kwalifikację do zabiegu kolonoskopii. Nasza oferta w zakresie kolonoskopii obejmuje również dodatkowe zabiegi, takie jak: pobranie wycinka do badania histopatologicznego, tatuaż endoskopowy do identyfikacji chorych obszarów jelita przed zabiegiem operacyjnym, polipektomia złożona, koagulacja zmian naczyniowych i polipektomia z użyciem ENDOLOOP.

Bibliografia:

1. Hassan C i wsp. Przygotowanie jelita do kolonoskopii: Zalecenia Europejskiego Towarzystwa Endoskopii Przewodu Pokarmowego. Gastroenterologia Kliniczna 2013, tom 5, nr 2–3, 123–136.
2. Janiak M i wsp. Czynniki determinujące zgłaszalność na badania kolonoskopowe w Programie Badań Przesiewowych raka jelita grubego w Polsce. Gastroenterologia Kliniczna 2016, tom 8, nr 4, 142–151.
3. Kapsułka endoskopowa i wczesne wykrywanie raka jelita grubego. Czy kolonoskopia jest jedyną metoda pozwalająca na wykrycie raka? Onkonet, online: https://www.onkonet.pl/n_n_kapsulka.php [dosęp 2024-01-24].
4. Lebda-Wyborny T. Wirtualna kolonoskopia CT – nowa metoda oceny patologii jelita grubego. Chirurgia Polska 2008, 10, 2, 88–100.
5. Przybylska-Feluś M. Przeciwwskazania do kolonoskopii. Medycyna Praktyczna dla Pacjentów, online: https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/lista/80823,przeciwwskazania-do-kolonoskopii [dostęp 2024-01-24].
6. Wiercińska M. Kolonoskopia – wskazania, przebieg i możliwe powikłania. Jak przygotować się do badania? Medycyna Praktyczna dla Pacjentów, online: https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/51056,kolonoskopia [dostęp 2024-01-24].
7. Wojteczek J. Sześć powodów, by pokonać lęk przed kolonoskopią. Serwis Zdrowie, online: https://zdrowie.pap.pl/byc-zdrowym/kolonoskopia-jest-cool-6-powodow-pokonac-lek-przed-tym-badaniem [dostęp 2024-01-24].
8. Wysoka M. Alternatywa wobec kolonoskopii w wykrywaniu raka jelita grubego. Serwis Zdrowie, online: https://zdrowie.pap.pl/byc-zdrowym/alternatywa-wobec-kolonoskopii-w-wykrywaniu-raka-jelita-grubego [online 2024-01-24].